Aminokwasy egzogenne - czym są, charakterystyka, rodzaje

Niezbędne aminokwasy egzogenne to związki chemiczne, których nasz organizm nie jest w stanie samodzielnie wyprodukować, dlatego muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Pełnią one szereg istotnych funkcji w organizmie, a najważniejszą z nich jest budowa białek wspólnie z dodatkiem aminokwasów endogennych. Sprawdź, jakie funkcje w organizmie pełną aminokwasy egzogenne i co warto o nich wiedzieć.

Czym są aminokwasy egzogenne?

Aminokwasy to azotowe związki chemiczne budujące białka, które można podzielić na endogenne i egzogenne. Aminokwasy endogenne mogą być wytwarzane przez organizm, dlatego ich występowanie nie jest uzależnione od ich suplementacji wraz z codzienną dietą. Jednak aminokwasy egzogenne powinny być dostarczane wraz z pożywieniem, ponieważ organizm nie ma zdolności ich samodzielnego syntetyzowania. Oba rodzaje związków są jednak niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.

Funkcje aminokwasów egzogennych w organizmie

Aminokwasy egzogenne są istotną częścią jednych z najważniejszych składników odżywczych - białek, jednak pełnią również szereg innych funkcji w organizmie:

• biorą udział w syntezie wielu hormonów,
• zapewniają prawidłowe działanie układu nerwowego,
• wspierają syntezę białek mięśniowych - wspierają budowę masy mięśniowej,
• regulują tempo przemiany materii,
• biorą udział w wielu reakcjach biochemicznych, w tym uczestniczą w regeneracji wątroby.

Przeczytaj także artykuł: Aminogram - co poza nim reguluje przyswajanie białka?

Rodzaje aminokwasów egzogennych

Zawartość aminokwasów egzogennych, określanych również jako niezbędne w organizmie uzależniona jest od diety. Jedynym źródłem tych związków są białka pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, które rozkładane są w układzie pokarmowym przez enzymy proteolityczne.

Wśród aminokwasów egzogennych występują:

• lizyna,
• metionina,
• fenyloalanina,
• treonina,
• walina,
• izoleucyna,
• leucyna,
• tryptofan,
• histydyna.

BCAA HIGH SPEED | Aminokwasy BCAA w proszku

49,99 zł

Kup teraz

Jednocześnie arginina i histydyna zaliczane są do aminokwasów względnie egzogennych, nazywanych też warunkowo egzogennymi. W praktyce oznacza to, że ich niewielkie ilości są produkowane przez organizm, jednak mogą być one niewystarczające na jego potrzeby.

Charakterystyka aminokwasów egzogennych

Fenyloalanina

To jeden z aminokwasów rozgałęzionych zawierający w swojej budowie dwa enancjomery, z których forma L występuje naturalnie w przyrodzie i jest przyswajana przez organizmy żywe. Związek ten jest jednym z 20 aminokwasów, które są podstawowym składnikiem budulcowym większości białek. Fenyloalanina wspiera koncentrację oraz ogranicza ból powysiłkowy, co może zainteresować osoby aktywne fizycznie. Aby uzupełnić swoją dietę o ten aminokwas wśród składników odżywczych i produktów, warto sięgnąć po mięso, ryby, mleko, ser, jaja oraz odpowiednie suplementy diety.

Niedobór fenyloalaniny w organizmie może powodować:

• osłabienie,
• apatię,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• niedokrwistość,
• wypadanie włosów,
• zaburzenia wzrostu,
• brak apetytu,
• impotencję.

Metionina

To organiczny związek chemiczny wchodzący w skład podstawowych aminokwasów białkowych. Metionina tuż obok cysteiny stanowi jeden z dwóch aminokwasów zawierających w swojej budowie siarkę. W swojej naturalnej postaci metionina ma najczęściej konfigurację L. Metionina znajduje się w aminokwasach egzogennych, które neutralizują homocysteinę. Składnik ten w nadmiarze może przyczyniać się do powstawania chorób sercowo-naczyniowych.

Metionina występuje w dużych ilościach w kazeinie mlekowej oraz w białku jaj. Można ją również znaleźć w mięsie, grochu, sezamie, soczewicy, orzechach brazylijskich oraz suplementach diety. Wśród najczęściej spotykanych objawów niedoboru metioniny znajdują się:

• osłabiona odporność organizmu,
• niedokrwistość,
• łamliwość i wypadanie włosów,
• spowolnienie, a nawet zatrzymanie wzrostu u dzieci.

Treonina

To obojętny elektrycznie aminokwas zaliczany do 20 podstawowych aminokwasów białkowych. Związek ten jest szczególnie istotny dla układu immunologicznego oraz tworzenia szkliwa zębów. Przyjmowanie skoncentrowanych dawek treoniny jest istotne z punktu widzenia prawidłowego nawodnienia skóry oraz jej uelastycznienia. Treoninę w największych ilościach można spotkać w mięsie i produktach mlecznych, a także w suplementach diety.

Niedobór treoniny może mieć bardzo negatywny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Wśród najczęstszych objawów niedoboru tego aminokwasu wymienia się:

• nadmierne pobudzenie emocjonalne,
• zahamowanie metabolizmu białka,
• występowanie trudności z przyswajaniem składników odżywczych z pożywienia,
• stłuszczenie wątroby.

Walina, leucyna, izoleucyna

Walina, leucyna i izoleucyna to aminokwasy szczególnie istotne dla osób aktywnych. Dzięki nim przy wysiłku fizycznym białko nie jest traktowane przez organizm jako źródło energii. Leucyna, izoleucyna i walina wspomagają budowę masy mięśniowej oraz zwiększają wytrzymałość podczas treningu. Dodatkowo sprzyjają zachowaniu smukłej sylwetki, ponieważ wspierają redukcję tkanki tłuszczowej. Co więcej, te aminokwasy egzogenne stymulują układ nerwowy, zmniejszając odczuwanie bólu.

BCAA G-FORCE | BCAA i L-glutamina w proszku

69,99 zł

Kup teraz

Walina

Walina redukuje objawy zmęczenia, które są częstym skutkiem przetrenowania oraz intensywnego trybu życia. Aminokwas ten można znaleźć w odpowiednich ilościach w sezamie, migdałach, siemieniu lnianym, mleku oraz w rybach. Niedobór waliny może objawiać się:

• bezsennością,
• zaburzeniami koncentracji,
• nadwrażliwością na dotyk.

Izoleucyna

Z kolei izoleucyna to aminokwas, który podlega stosunkowo łatwej przemianie w glukozę, dlatego jego suplementacja może stać się szybkim źródłem energii podczas ćwiczeń. Izoleucynę można znaleźć w mleku, jajach, rybach, mięsie oraz w soczewicy. Niedobór tego składnika może powodować:

• ból głowy,
• depresję,
• zawroty głowy.

Leucyna

To aminokwas szczególnie istotny z punktu widzenia produkcji insuliny i hormonu wzrostu. Związek ten występuje w największych ilościach w rybach, jajach, mleku, serach oraz w nasionach roślin strączkowych. Objawami niedoboru leucyny są:

• zmęczenie,
• ból i zawroty głowy,
• złe samopoczucie.

Tryptofan

Tryptofan to jeden z najważniejszych aminokwasów wpływających na nasze samopoczucie. Odpowiada on między innymi za produkcję hormonu szczęścia i snu, co bezpośrednio wpływa na naszą kondycję psychiczną i fizyczną. Dodatkowo tryptofan bierze udział w regulowaniu tempa metabolizmu. Związek ten można znaleźć w produktach wysokobiałkowych. Najlepsze są źródła białek zwierzęcych, jak mięso i ryby, ale aminokwas ten w pokaźnych ilościach występuje także w soi.

Niedobór tryptofanu może powodować:

• przygnębienie,
• stany lękowe,
• wahania nastroju.

Lizyna

Zapotrzebowanie organizmu na lizynę związane jest z tworzeniem przeciwciał oraz syntezą nowych białek. Aminokwas ten można znaleźć w żelatynie, mięsie, czerwonej fasoli, kaszy gryczanej oraz w migdałach. Skutkami niedoboru tego związku mogą być:

• rozdrażnienie,
• zmęczenie,
• wypadanie włosów,
• problemy z koncentracją.

Histydyna

To związek zaliczany do aminokwasów względnie egzogennych, ponieważ w niewielkich ilościach jest produkowany przez organizm. Wyjątek stanowią tutaj dzieci oraz młodzież, u których zjawisko syntezy nie jest możliwe. Aminokwas ten musi więc być dostarczany wraz z pożywieniem i/lub z odpowiednio dobraną suplementacją. Składnik ten można znaleźć w jajach, rybach, kaszach, bananach oraz w produktach sojowych. Niedobór histydyny może powodować:

• zmęczenie,
• brak energii,
• trudności w regeneracji organizmu.

Źródła:

1. Flis K., Konaszewska W. 2007. Podstawy żywienia człowieka. wyd.WSiP
2. Bańkowski E. 2004. Biochemia. wyd. Urban&Partner