Osoby, które oglądały ten sport, wiedzą, że w meczu piłki ręcznej dużo się dzieje. Bramki padają zdecydowanie częściej niż w nożnej odmianie, boisko jest mniejsze, a zawodnicy są bardziej wszechstronni. Jest to wymagający sport kontaktowy, posiadający bardzo rozwinięty ekosystem. Przyjrzyjmy się bliżej historii tej dyscypliny, jej zasadom oraz strukturze.
Historia piłki ręcznej w skrócie
Początku piłki ręcznej należy szukać w starożytności. Historycy znaleźli zapiski o podobnych sportach uprawianych zarówno w Grecji, jak i Rzymie. Również w średniowieczu w krajach takich jak Niemcy czy Francja istniały gry mogące uchodzić za pierwowzór piłki ręcznej.
Dzisiejsza forma tego sportu wywodzi się z krajów skandynawskich oraz Niemiec. Uformowała się pod koniec XIX wieku. Pierwsze zasady zostały spisane w 1898 roku, jednak za narodziny tego sportu uznaje się datę 29 października 1917, kiedy to zostały opublikowane zasady Maxa Heisera. Następnie zasady były dalej rozwijane i zmieniane. Pierwszy mecz międzynarodowy został rozegrany pomiędzy państwami niemieckojęzycznymi - Niemcami oraz Austrią - w roku 1925. Zakończył się wygraną Niemców stosunkiem 6:3.
Pierwsza federacja piłki ręcznej została zawiązana podczas Igrzysk Olimpijskich odbywających się w Amsterdamie w 1928 roku. Z kolei pierwsze mistrzostwa świata odbyły się w Niemczech w roku 1938. Wtedy mecze odbywały się w dwóch wariantach. Pierwszy przewidywał zespoły 7-osobowe, drugi z kolei 11-osobowe. Kobiece mistrzostwa są rozgrywane od 1957 roku.
Dosyć ciekawe jest pochodzenie polskiej nazwy - "szczypiorniak". Nazwa pochodzi od miejsca internowania żołnierzy I oraz II Brygady Legionów Polskich po kryzysie przysięgowym w 1917 roku. Zostali oni internowani do Szczypiorna pod Koszalinem, gdzie zaczęli grać w 11-osobową odmianę piłki ręcznej.
W 1946 roku do życia została powołana International Handball Federation, w skrócie IHF, która do dziś kieruje rozwojem dyscypliny. W program Olimpiady piłka ręczna weszła w 1972 roku.
Piłka ręczna - na czym polega?
Teraz trochę mniej historii, a więcej reguł, które są niezmiernie ważne z punktu widzenia zachowania sportowego ducha rywalizacji drużyn. Drużyny składają się z:
- bramkarzy,
- zawodnika zwanego obrotowym, który gra bezpośrednio przed linią pola bramkowego drużyny przeciwnej,
- trzech rozgrywających - jednego z lewej, drugiego z prawej, a trzeciego znajdującego się po środku,
- dwóch skrzydłowych.
Dodatkowo na ławce każdej drużyny ma prawo znaleźć się maksymalnie 9 innych zawodników. Mogą oni zmieniać się w trakcie meczu dowolną ilość razy, zmiany muszą odbywać się jednak w określonej strefie oraz w dozwolony sposób.
Celem gry jest oczywiście zdobycie większej ilości bramek niż drużyna przeciwna. Mecze rozgrywane są na hali. Boisko ma wymiary 40x20 metrów. Bramki umiejscowione są po środku krótszych boków boiska i mają wymiary 3 metry szerokości na dwa wysokości.
Mecz rozgrywany jest w trybie 30-minutowych połów oddzielonych od siebie 10-15 minutową przerwą. W razie remisu w regulaminowym czasie gry rozgrywane są dwie 5-minutowe dogrywki. W ostateczności o wyniku spotkania mogą rozstrzygnąć rzuty karne.
Zasady piłki ręcznej
Przestrzegania zasad w piłce ręcznej pilnują sędziowie. Mogą się one wydawać nieco skomplikowane, jednak wrażenie to mija z czasem obcowania z tą piękną grą.
Zasada trzech sekund - polega na tym, że jeden zawodnik może być w posiadaniu piłki tylko przez trzy sekundy, gdy nie kozłuje. Wymusza to naprawdę dużą dynamikę gry i mnóstwo podań.
Zasada trzech kroków - po otrzymaniu piłki zawodnik może wykonać z nią maksymalnie trzy kroki bez kozłowania lub podania. Jest to kolejna reguła wymuszająca dynamikę gry.
Zasada jednego kontaktu - zawodnik nie może przekładać piłki z ręki do ręki, tak jak ma to miejsce w koszykówce, bez uprzedniego odbicia jej od parkietu bądź podania koledze z drużyny.
Jeśli bramkarz wyjdzie ze swojego pola, staje się zwykłym zawodnikiem ofensywnym, którego obowiązują dokładnie te same reguły, co pozostałych członków drużyny.
Zawodnicy atakujący nie mogą znaleźć się w polu bramkowym, a wszelkie rzuty na bramkę muszą odbywać się sprzed linii tego pola.
Piłka może być dotykana wszystkimi częściami ciała poza stopami oraz podudziami.
Piłka w trakcie meczu może być rzucana, łapana, trzymana, kozłowana, a także popychana oraz uderzana.
Faule odgwizduje sędzia, który może nałożyć na zawodników kary. Może także podyktować rzut wolny bądź karny.
Nie wolno blokować zawodnika, zastawiać go rękami, ramionami ani nogami.
Nie wolno wyrywać ani wybijać piłki przeciwnikowi, dopóki gra nie zostanie wznowiona.
- Rzut na twarz bramkarzowi kończy się karą 2-minutową.
Kary w piłce ręcznej
W piłce ręcznej sędzia może pokazać zawodnikowi żółtą kartkę. Może również wyciągnąć czerwoną kartkę. Żółta kartka oznacza ostrzeżenie. Czerwona kartka oznacza wykluczenie do końca rozgrywanego meczu. Uniesienie przez sędziego dwóch palców, wskazującego oraz środkowego, oznacza wykluczenie z gry na czas 2 minut. Takie wykluczenie ma miejsce, kiedy zawodnik dopuści się faulu bądź nieprzepisowego zachowania. W tym czasie jego drużyna gra w tzw. osłabieniu.
Od stosunkowo niedawna, ponieważ od 1 lipca 2016 roku, sędziowie mogą pokazywać także niebieską kartkę, która oznacza wykluczenie zawodnika z 1 do 3 meczów w zależności od przewinienia i opisu kary.
Na skutek faulu bądź nieprzepisowego zachowania sędzia może także ukarać drużynę rzutem wolnym lub karnym dla przeciwników. Zdarza się, że sędzia daje karę 2 minut w połączeniu z rzutem karnym dla przeciwnika.
Ile lig jest w piłce ręcznej?
Najwyższy poziom rozgrywek klubowych w kraju stanowi superliga. Następnie mamy rozgrywki w lidze centralnej. Liga centralna została utworzona w 2021 roku w celu podniesienia poziomu rozgrywek na niższych szczeblach. Poniżej znajduje się I liga oraz II liga. Dla drużyn możliwy jest awans z niższej klasy rozgrywkowej do wyższej, jeśli uplasuje się odpowiednio wysoko w rankingu końcowym ligi.
Istnieją jeszcze bardziej prestiżowe rozgrywki. Podobnie jak w piłce nożnej, zespoły mogą rywalizować w ramach rozgrywek o nazwie Liga Mistrzów. Spotykają się tam drużyny, które sięgają po najwyższe miejsca w krajowych rozgrywkach. Drugim co do ważności rangi w Europie jest Puchar European Handball Federation. W przypadku rozgrywek kobiet są to odpowiednio Liga Mistrzyń oraz Puchar Zdobywców Pucharów. Mecze rozgrywane w Lidze Mistrzów można oglądać na żywo w telewizji.
Zawody ligi centralnej cieszą się również sporym zainteresowaniem. Zwłaszcza, że w Polsce bardzo dobrze w tej dyscyplinie radzą sobie panie. Ich mecze są chętnie oglądane na żywo z trybun.
Inne odmiany piłki ręcznej
Na świecie rozgrywane są również mecze innych odmian piłki ręcznej. Każda z nich rządzi się nieco innymi prawami. Istnieją również odmiany dostosowane do możliwości fizycznych osób niepełnosprawnych, jeżdżących na wózkach. Pozwala to osobom z niepełnosprawnościami na uprawianie tej pięknej dyscypliny w sposób kontrolowany przez przepisy oraz sędziów. Przyjrzyjmy się więc bliżej najpopularniejszym odmianom piłki ręcznej.
Street handball
Uliczna piłka ręczna rozgrywana jest często na mniejszych boiskach oraz z większą ilością zawodników. Ma charakter mniej formalny, przez co stanowi idealne rozwiązanie dla osób grających rekreacyjnie. Jest to sport zespołowy chętnie uprawiany przez uczniów szkół, którzy niejednokrotnie rywalizują również w międzyszkolnych turniejach. Grę przeprowadza się zdecydowanie częściej bez sędziów, a zawodnicy nie trzymają się sztywno wytyczonych ram czasowych meczów.
Nieco inaczej kwestia wygląda w trakcie oficjalnych rozgrywek, które mają miejsce w ramach wspomnianych turniejów.
Piłka ręczna plażowa
Plażowa piłka ręczna ma charakter bardziej oficjalny. Drużyny składają się inaczej niż w halowej odmianie, bo tylko z 4 zawodników. Są to:
- skrzydłowy,
- obrotowy,
- środkowy rozgrywający
- bramkarz.
Wygrywa drużyna, która zdobędzie więcej bramek. W ramach dyscypliny rozgrywane są często turnieje, zawody oraz mistrzostwa Europy. Piłka ręczna plażowa rządzi się nieco innymi prawami, lecz cieszy się równie dużą popularnością.
Suplementacja dla piłkarza ręcznego - co stosować?
Suplementacja w przypadku zawodników grających w piłkę ręczną będzie bardzo zbliżona do tej, jaką powinni stosować zawodnicy innych dyscyplin drużynowych. Warto zadbać o prawidłową i zbilansowaną dietę. Następnie o odpowiednią podaż mikroskładników odżywczych, w tym kwasów omega 3. Dobrym pomysłem jest również włączenie w swoją suplementację kreatyny oraz uzupełnianie protein za pomocą odżywek białkowych. Warto także zaopatrzyć się w aminokwasy BCAA, które działają antykatabolicznie.
Suplementacja powinna zostać jednak dobrana indywidualnie przez trenera bądź dietetyka w zależności od celów oraz potrzeb indywidualnych zawodnika.
